Om als waterrecreant nog lang en onbezorgd van de natuur te kunnen genieten, is het essentieel om het vaarwater schoon te houden. Kleine inspanningen kunnen veel bijdragen, zoals het zorgvuldig kiezen van onderhoudsproducten voor uw boot, waaronder de antifouling.
Uit recent onderzoek onder waterrecreaten blijkt dat er een groeiende vraag is naar informatie over duurzamer bootonderhoud, met een specifieke focus op antifouling. In samenwerking met Milieu Centraal (in opdracht van ministerie Infrastructuur en Waterstaat) wordt gewerkt aan het project antifouling. Onderdeel daarvan is het opstellen van deze kennispagina.
Antifouling verwijst naar methoden en producten die worden gebruikt om de onderwaterkant van uw boot vrij te houden van aangroei zoals algen en schelpen. Traditioneel omvatte antifouling ook verfsoorten die biociden bevatten, zoals koper, die schadelijk zijn voor waterleven en de waterkwaliteit. Tegenwoordig zijn er echter milieuvriendelijkere alternatieven beschikbaar.
Bestaande systemen
Antifouling en onderwaterverf
Het verschil tussen antifouling en onderwaterverf is dat antifouling toevoegingen zoals koper bevat. Deze stoffen (biociden) zorgen ervoor dat er geen aangroei vormt aan de buitenkant van de boot. Koper en zink zijn in hogere concentraties giftig voor planten, dieren en mensen. Toch zitten ze in veel Nederlandse plassen en rivieren in hoge concentraties in het water.
Er zijn ook producten die andere stoffen bevatten (zoals bijvoorbeeld zink) die aangroei op de verf voorkomen. Op het etiket staat dan bijvoorbeeld ‘kopervrij’ of ‘zonder biocide’. Dat betekent echter niet dat deze verf wél milieuvriendelijk is. Zink is namelijk ook niet goed voor de waterkwaliteit en het leven in en om het water.
Reguliere onderwaterverf bevat geen koper en/of zink en is daarom vaak goedkoper.
Zelfslijpende en harde antifouling
Het verschil tussen zelfslijpende en harde antifouling is dat bij zelfslijpende antifouling de verf slijt door de stroming van het water en harde antifouling slijtvast is. Bij zelfslijpende antifouling slijt er een laag verf af zodat het bootoppervlak aangroeivrij blijft. Harde antifouling geeft geleidelijk biociden af.
Tips voor het gebruik antifouling
- Gebruik alleen antifouling die bestemd is voor particulieren. Op de verpakking staat in dat geval dat deze voor ‘niet-professioneel’ gebruik.
- Koop alleen middelen in het buitenland of via buitenlandse websites als u zeker weet dat dit ook in Nederland is toegelaten voor niet-professioneel gebruik. Hiervoor kunt u de lijst met toegelaten producten. Let op producten waar koperpoeder is toegevoegd. Deze hebben namelijk géén Nederlandse toelating voor particulier gebruik en zijn dus niet toegestaan.
- Gebruik alleen toegestane middelen. Hierop wordt namelijk gecontroleerd. Als het gebruik van verboden middelen wordt geconstateerd, moet het middel worden verwijderd en riskeert u een boete van €2.500.
- Zorg bij machinaal schuren voor goede afzuiging. Als u de antifouling nat schuurt, zorg er dan voor dat het schuurstof en water netjes opgevangen wordt en bij het juiste afval worden gezet.
- Draag bij het schuren en aanbrengen van de verf persoonlijke beschermingsmiddelen zoals handschoenen, een overall, een gelaatsmasker en een beschermingsbril. De verf kan anders schadelijk zijn voor uw gezondheid. Informatie hierover kunt u onder andere krijgen bij uw verfhandel.
- Schuren en schoonmaken doet u boven een dichte vloer of boven een zeil, zodat er geen schuursel of aangroei in de bodem of het water terecht kan komen. Veeg het schuursel en de aangroei op en zet het bij het restafval.
- Restanten antifouling kunt u met blik en al inleveren als klein chemisch afval.
Gebruik maken van antifouling op een duurzame(re) manier
Wilt u gebruik maken van antifouling op een duurzame(re) manier? Lees onderstaande lijst en kijk wat voor u van toepassing is.
- Is een nieuwe laag überhaupt nodig? Bekijk na afloop van het vaarseizoen of het echt nodig is om een nieuwe laag antifouling aan te (laten) brengen. Is er weinig aangroei, dan kan de oude laag wellicht nog een jaar mee.
- Blijf altijd kijken naar alternatieven die voor u geschikt kunnen zijn. Gebruik niet elk jaar automatisch dezelfde producten.
- Ligt uw boot in zoet water en is er weinig aangroei? Probeer dan eens een alternatief zonder koper of zink. Denk hier bijvoorbeeld aan een harde coating of non-stick (foul release) coating die u goed schoon kunt spuiten of borstelen.
- Een alternatief voor verf is het laten aanbrengen van een folie met siliconen bovenlaag of wrap met vezeltjes.
- Aangroei vormt vooral wanneer de boot stilligt. Gebruikt u de boot lange tijd niet, overweeg dan om deze boven/uit het water te stallen. Of, als u de mogelijkheid hebt, leg de boot in een donker boothuis. Daar ontstaat minder snel aangroei. Voor kleinere boten zijn ook bootliften die in de box van de ligplaats passen.
- Maak de boot meteen schoon als deze na afloop van het vaarseizoen uit het water komt. Zo droogt de aangroei niet en is deze nog makkelijker te verwijderen dan wanneer dit wel zo is.
Alternatieven
Om het milieu te sparen kan er het best zo weinig mogelijk gebruikt worden gemaakt van producten met koperhoudende biociden of zink. Er komen steeds meer nieuwe alternatieven op de markt. De geschiktheid van een alternatief hangt af van de ligplaats, vaargebied, gebruik en type boot.
Bootlift / boottrailer / droogstallen
Wanneer de boot droog wordt gestald, is er verder geen antifouling nodig. Droog stallen kan op een ponton of een (jollen)steiger, maar ook het aantal botenliften neemt toe. Met het droog stallen van de boot wordt er een hoop onderhoud voorkomen.
Wrap met vezeltjes
Wrapping (bestickeren) komt steeds vaker voor als antifouling. Er zijn verschillende wrappings met vezels of met siliconen. De vezels zorgen ervoor dat de aangroei zich niet goed kan hechten aan de boot. Beide kunnen voorzichtig worden gereinigd.
Harde coating
Een harde coating is een harde laag, op basis van epoxy, die ervoor zorgt dat de aangroei niet kan aanhechten. Deze coating is makkelijk te reinigen, door middel van borstelen met een zachte borstel of afspuiten. Deze coating gaat zo’n 5 tot 10 jaar mee.
Non-stick of foul release coating zacht
Een non-stick of foul-release coating (deklaag) is op basis van bijvoorbeeld epoxy of siliconen. Dit heeft een hard, glad oppervlak waardoor aangroei minder goed hecht en makkelijk verwijderd kan worden. Deze coating werkt goed voor zowel zoet als zout water. Onder de non-stick coatings vallen ook de zogenaamde teflon laag en de nano coating laag.
Ultrasoon systeem
Door het uitzenden van ultrasone golven, vanuit of naar de romp, kan de aangroei lastig hechten. Voor de optimale werking combineert u dit systeem met een harde of foul release coating. Dit systeem heeft altijd stroom nodig en is vaak geschikt voor boten tot en met 10 meter.
(tekst gaat verder onder afbeelding)
(klik voor grotere weergave)
Wet- en regelgeving
In Nederland moeten antifoulingproducten voldoen aan de regels van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (CTGB). Het gebruik van niet-toegelaten producten kan leiden tot een boete van €2.500 en de verplichting om de laag te verwijderen en te vervangen door een goedgekeurd product. Controleer altijd de lijst van toegestane antifoulingproducten om te voorkomen dat u onwettige middelen gebruikt.
Voor actuele informatie en een lijst van toegestane producten kunt u de website van CTGB raadplegen maar u kunt hier ook de lijst met toegelaten producten vinden.
Meer vragen? Antwoord op veelgestelde vragen is te vinden op de website van Varen Doe Je Samen!
Onderzoek naar gebruik van antifouling
We willen graag meer leren over hoe Nederlandse botenbezitters met antifouling omgaan. Hiervoor stelden we een enquête over antifouling op. Zou je die voor ons willen invullen?
Voor het samenstellen van deze pagina zijn er meerdere websites geraadpleegd. Dit zijn de websites van HISWA-RECRON, Varen doe je samen! en Milieu Centraal.
© foto boven: Milieu Centraal
